“วันภูเก็ต” เป็นหนึ่งในงานประเพณีสำคัญของชาวจังหวัดน่าน โดยเฉพาะในพื้นที่อำเภอท่าวังผาและอำเภอปัว ซึ่งเป็นชุมชนที่ยังคงรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิมของชาวไทลื้อและไทเหนือไว้ได้อย่างเข้มแข็ง งานประเพณีนี้ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกับ “จังหวัดภูเก็ต” ทางภาคใต้ของประเทศไทยอย่างที่หลายคนอาจเข้าใจผิด แต่เป็นคำที่มีรากมาจากภาษาท้องถิ่น
ความหมายของ “วันภูเก็ต”
คำว่า “ภูเก็ต” ในบริบทของจังหวัดน่าน หมายถึง “ภูเขา” หรือ “ดอย” ที่ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นแหล่งที่สิงสถิตของวิญญาณบรรพบุรุษและผีป่าผีเขา “วันภูเก็ต” จึงเป็นวันที่ชุมชนร่วมกันทำพิธีกรรมเพื่อเซ่นไหว้ผีภูเขา และขอพรให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ในพืชผล การเลี้ยงสัตว์ และชีวิตความเป็นอยู่ของคนในหมู่บ้าน
พิธีกรรมและกิจกรรม
วันภูเก็ตมักจัดขึ้นในช่วงเดือน 6 หรือเดือน 7 ตามปฏิทินล้านนา ก่อนเข้าสู่ฤดูเพาะปลูก โดยชาวบ้านจะรวมตัวกันนำของเซ่นไหว้ เช่น ข้าวต้มมัด ขนมพื้นบ้าน เหล้าขาว และของคาวหวานต่าง ๆ ไปยังบริเวณที่เชื่อว่าเป็นที่อยู่ของผีภูเขา เช่น ป่าช้าเก่า หรือศาลเจ้าป่า
พิธีเซ่นไหว้จะประกอบด้วยการจุดธูปเทียน การฟ้อนผีแบบดั้งเดิม การถวายอาหาร และบางครั้งอาจมีการเชิญร่างทรงหรือ “หมอผี” มาประกอบพิธี เพื่อสื่อสารกับวิญญาณบรรพบุรุษและรับคำทำนายเกี่ยวกับความเป็นไปของปีนั้น
ความสำคัญทางวัฒนธรรม
วันภูเก็ตไม่เพียงแต่เป็นพิธีกรรมเพื่อความเชื่อและความศรัทธาเท่านั้น แต่ยังเป็นโอกาสให้คนในชุมชนได้กลับมาพบปะกัน เสริมสร้างความสามัคคี และถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่คนรุ่นใหม่ นอกจากนี้ยังเป็นการแสดงออกถึงความเคารพต่อธรรมชาติ และความสำนึกในบุญคุณของแผ่นดินและป่าเขาที่หล่อเลี้ยงชีวิต
สาระน่ารู้
- วันภูเก็ตเป็นประเพณีเฉพาะถิ่นของชาวไทลื้อในภาคเหนือ
- การจัดงานมักเป็นแบบเรียบง่าย แต่เปี่ยมไปด้วยความศักดิ์สิทธิ์
- ปัจจุบันหลายหมู่บ้านพยายามอนุรักษ์พิธีนี้ไว้เป็นส่วนหนึ่งของการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
